Friday, December 9, 2011

Nove vesti sa Crvene planete


Naš sused, i potencijalni nosilac života u davnoj prošlosti, Mars, centar je istraživanja već ogroman niz godina. Postoji veliki broj sondi koje kruže oko njega, a i poveći broj rovera je sleteo na njega, a najpoznatiji od njih svakako su Spirit i Opportunity. Oba rovera su radila dugi niz godina, i nakon predviđenog roka, a prošli su kroz ogroman broj ciklusa, poteškoća, čekanja u zimskom periodu, kvarova i neverovatnih otkrića.


Ali, po novim vestima, Opportunity je doneo još novih vesti! Ovaj rover otkrio je u tlu Marsa posebnu vrstu krečnjaka koja se formira samo u prisustvu vode. Položaj ukazuje na podvodne tokove vode, kao i površinske bare koje su mogle da nose mikroskopski život u prošlosti. Iako su gips i krečnjak na Zemlji uobičajeni, na Marsu one mogu imati mnogo veće implikacije.
Ovaj materijal analiziran je spektrometrima kojima je rover opremljen- Microscopic Imager i Alpha Particle X-ray Spectrometer i utvrđene su njegove hemijske karakteristike (kalcijum- sulfat), kao i precizne dimenzije "vene" ovog materijala (debljine ljudskog palca i dužine 45cm).


Oba rovera su još 2004 godine završila svoje misije i radili su još dug niz godina, Opportunity i dalje doprinosi novim otkrićima, dok je Spiritom izgubljen kontakt 2010 i više nije uspostavljen. Bilo kako bilo, ova dva rovera dovela su do neverovatnih otkrića, imali su udela u veoma značajnim misijama i postali su gotovo simbol našeg izučavanja Marsa. Misija Opportunity-a će se nastaviti dokle je to moguće, nastavljajući potragu za dokazima nekadašnjeg života na Crvenoj planeti. To saznanje svakako bi značajno uticalo na naše razumevanje uslova za život, ali bila bi i potvrda činjenice da je život u svemiru mnogo češći nego što sada znamo.

Wednesday, December 7, 2011

Kepler-22b Planeta slična Zemlji u naseljivoj zoni!



Misjia Kepler je pokrenuta sa ciljem otkrivanja planeta koje orbitiraju oko drugih zvezda, posebno sa ciljem otkrivanja egzoplaneta slilnih zemlji (Earth like planets) unutar naseljivih zona njihovih zvezda (Habitable zone, Goldilock's zone). Još od 2009., Kepler je imao velikog uspeha u ovom zadatku.
Iako su prvi rezultati bili "vrući Jupiteri" (Hot Jupiters)- planete koje je najlakše otkriti, ali koje po svojoj, kako veličini, tako i položaju, ne samo što isključuju mogućnost života, već ga vrlo verovatno eliminišu i ostatku sistema- bilo je i ohrabrujućih vesti, otkriće 54 planete koje su veličine slične Zemljinoj, u odgovarajućim položajima. U februaru 2011., Kepler je otkrio već oko 1232 različite planete, da bi već u decembru 2011., taj broj porastao na neverovatnih 2326! Setimo se samo da je nekada u astronomiji vladalo mišljenje da su planete oko drugih zvezda retkost.
Od ovog ogromnog broja planeta, 207 su Zemljine velčine (ili približno), 680 čine Superzemlje, 1181 su veličine Neptuna, 23 Jupitera i 55 su veće od Jupitera.
Za to vreme, naučnici su radili na preciznijem određivanju naseljive zone, uzimajući u obzir veći broj faktora tako da od početnih 54 kandidata, sada je u trku ušlo 48 (ne uključujući novotkrivene planete iz decembarskog kataloga). Bez obzira na ovo smanjenje broja, možemo zaključiti da je Kepler pokazao tri nove tvrdnje koje su tako skoro, u prošlom veku, bile nezamislive:
1.Postoje planete oko drugih zvezda i to u poprilično velikom broju
2.Postoje planete veličine Zemlje (iako ih je najteže otkriti)
3.Postoji dobar broj ovih planeta koji je u naseljivoj zoni (trenutna statistika pokazuje da je to bar jedna četvrtina)


Ali, u decembru 2011., došlo je i do prvog otkrića koje se ne svodi na pretpostavke i statistiku, već na preciznu potvrdu. U kasnu jesen ove godine, planeta Kepler 22b je napravila i treći krug oko svoje zvezde, na taj način potvrđujući da se zaista radi o planeti sa pravilnom orbitom. Ova planeta iznosi 2,4 prečnika Zemlje, ima godinu od oko 290 zemaljskih dana i kruži oko zvezde tipa G, Kepler 22, u sazvežđu Labuda. Zvezda je istog tipa kao i Sunce, a orbita planete je slična Zemljinoj, odnosno nalazi se udobno smeštena u središtu naseljive zone, dakle savršeno je pogodna za održavanje tečne vode na površini, pri temperaturama sličnim onima na Zemlji (za razliku od graničnih slučajeva, kakvi su u našem sistemu Venera i Mars).
Ovo otkriće je ogroman korak u poznavanju svemira, ali isto tako i korak ka pronalasku Zemljinog "blizanca" i najzad, ka odgovoru na najznačanije pitanje- da li smo sami.
O planeti Kepler 22b još uvek ne znamo ništa. Biće potrebne još godine izučavanja da bismo saznali njenu preciznu orbitu, način rotacije i druge planetarne susede, a sa našom tehnologijom, koliko god da je rapidno napredovala u poslednjih tridesetak godina, mnoge druge stvari ostaće nepoznate. Ono što znamo po primeru sa naše planete je da život opstaje svuda, čak i na mestima gde se čini da je svaki organizam osuđen na smrt. Svakako, Kepler 22b može se pokazati kao neverovatno otkriće- prva potvrđena planeta koja na sebi nosi život. Ipak, za sada to mora ostati samo spekulacija, i to spekulacija koja zahteva strpljenje i brižljiva istraživanja kako bi postala značajnija pretpostavka ili hipoteza. Bilo kako bilo, Kepler 22b ima sve razloge da postane jedan od centralnih prioriteta egzoplanetarnog istraživanja, a informacije koje će iz istraživanja slediti mogu značajno doprineti odgovoru na najveće pitanje. Ako prisustvo vode bude potvrđeno, odgovor će biti gotovo izvestan. A, ako se tome pridoda i postojanje kopnenih celina u okeanima, a zatim veliki mesec koji stabilizuje orbitu i možda jedan udaljeni gasoviti džin da "štiti" unutrašnje planete od asteroida i kometa- možemo se zapitati postoji li neko na Kepleru 22b ko razmatra položaj jedne udaljene plave planete u sistemu zvezde slične njihovoj. Ipak, za sada, to mogu ostati samo spekulacije i značajni podstreci za dalja izučavanja.